Tag: เมตตา

กินเจแล้วดี กินทั้งปี กินทั้งชาติไปเลย

และแล้วก็วนมาถึงเทศกาลกินเจกันอีกครั้ง ในหนึ่งปีก็จะมีโอกาสเพียงช่วงสั้นๆที่จะได้มีโอกาสถือศีลกินเจ คนที่คิดจะลดเนื้อกินผัก คิดจะกินมังสวิรัติก็สามารถใช้โอกาสนี้ในการหากินอาหารที่ปราศจากเนื้อสัตว์ได้ง่ายขึ้น แต่จะดีกว่าไหม ถ้าเราสามารถที่จะกินเจต่อไปได้มากกว่ากรอบของเทศกาล มากกว่าประเพณีนิยม มากกว่าที่เคยทำมา คือกินเจต่อไปอีกเดือน อีกไตรมาส อีกปี หรือกินไปเรื่อยๆทั้งชีวิตเลย

ขึ้นชื่อว่าถือศีลกินเจ นั้นก็เป็นเรื่องดี แต่ทำไมคนเราถึงต้องกำหนดช่วงเวลาที่จะทำดีไว้เพียงครู่เดียว หนึ่งปีกินเจไม่กี่วัน แต่วันที่เหลืออื่นๆเรากลับกินเนื้อสัตว์ จะว่าไปมันก็ดี แต่จะว่าดีมันก็ไม่ดีเสียทีเดียว เพราะดีที่ยังไม่ดีพร้อม ก็ถือว่ายังไม่ดีอยู่ดีนั่นเอง

ในช่วงเทศกาลกินเจ นอกจากจะมีการกินอาหารที่ละเว้นเนื้อสัตว์ ของฉุน ของมึนเมา ก็ยังมีการถือศีล นุ่งขาวห่มขาว เข้าวัด สวดมนต์ ฯลฯ อีกด้วย ซึ่งถ้าเราไม่ได้สนใจในประเพณีนิยมมากนัก ก็อาจจะเลือกปฏิบัติเฉพาะในสิ่งที่เกิดประโยชน์กับเรามากที่สุด

เช่น ในช่วงเทศกาลกินเจนี้ ก็จะมีอาหารเจขายกันทั่วบ้านทั่วเมือง เป็นโอกาสที่ดีสำหรับคนที่กำลังคิดจะลดเนื้อกินผัก ได้เปิดโอกาสให้ตัวเองได้เริ่มลดเนื้อกินผัก หรือกินได้ในช่วงเวลาที่ยาวนานขึ้น เนื่องจากเป็นช่วงที่จะสามารถหาอาหารที่เหมาะสมได้ง่าย ซึ่งเหมาะกับมือใหม่หัดลดเนื้อกินผัก ที่ต้องการเลิกกินเนื้อสัตว์ได้ฝึกฝนตัวเองในช่วงนี้

ในช่วงนี้ แม้ว่าจะไปสั่งอาหารที่ร้านไหน ก็จะเข้าใจกันได้ง่าย เพียงแค่บอกว่าเรากินเจ ก็จะรู้กันในหมู่ร้านอาหาร บ้างก็ยินดีต้อนรับ บ้างก็ไม่รับทำอาหารเจ ก็ต้องเลือกดูว่าร้านไหนเขายินดี ไม่ใช่ว่าเราจะสามารถเข้าไปสั่งได้ทุกร้านนะ

กินเจ กับ ตรุษจีน

ยังคงเป็นประเด็นกับประเพณีนิยมของชาวไทยเชื้อสายจีนที่สร้างความสับสนในสังคมว่า ที่ทำในเทศกาลตรุษจีนมันดีจริงหรือ เทศกาลหนึ่งก็ละเว้นเนื้อสัตว์ อีกเทศกาลก็ฆ่าสัตว์ ซื้อสัตว์ตายมาบูชาเทพเจ้าบรรพบุรุษผีสางเทวดานางไม้ ฯลฯ สร้างความเคลือบแคลงสงสัยให้คนหมู่มากที่ไม่ได้เข้าใจข้อปฏิบัติและประเพณีนิยมเหล่านั้น

ในเมื่อการถือศีลกินเจละเว้นชีวิตสัตว์มันดี แล้วทำไมถึงยังสนับสนุนในการบูชาด้วยสัตว์ตายอยู่ ถ้าจะไปถามก็มักจะได้คำตอบประมาณว่าเป็นประเพณีเขาปฏิบัติตามกันมา เขาว่าดี คนเขาถือ ฯลฯ

ในเมื่อการละเว้นชีวิตสัตว์นั้นดี เข้าใจว่าเป็นการทำบุญบูชา แล้วทำไมเทศกาลตรุษจีนกลับทำบาปบูชาด้วยชีวิตสัตว์อยู่อีก ตกลงว่าอย่างไหนดี อย่างไหนเป็นกุศลกันแน่ ละเว้นชีวิตสัตว์ หรือฆ่าสัตว์

ผู้มัวเมาในสิ่งลวงมักจะแยกกุศล อกุศลไม่ออก เห็นกงจักรเป็นดอกบัว เห็นดอกบัวเป็นกงจักร ทำโดยที่ไม่มีปัญญาพิจารณาว่าสิ่งใดดีสิ่งใดชั่ว ไม่พิจารณาไปถึงแก่นสารสาระที่แท้ของกิจกรรมที่ทำ ไม่รู้บุญ ไม่รู้บาป รู้แค่เขาทำมา ก็ทำตามเขาไป หลงมัวเมาในประเพณีนิยม หลงในโลกธรรม หลงยึดเป็นอัตตา

จริงอยู่ว่าตรุษจีนนั้นเป็นเทศกาลสากลของชาวจีนทั่วโลกทำมาอย่างยาวนาน แต่ถึงกระนั้นก็ไม่ได้หมายความว่าสิ่งที่คนหมู่มากทำนั้นจะดีเสมอไป การฆ่าสัตว์การเบียดเบียนสัตว์เป็นสิ่งไม่ดีอยู่แล้ว ไม่มีเหตุผลใดมีน้ำหนักพอที่จะทำให้เชื่อว่าเป็นสิ่งที่ดีเลย ดังจะเห็นได้ว่ามีลูกหลานชาวไทยเชื้อสายจีนยุคใหม่บางส่วน เริ่มจะใช้ผักผลไม้บูชาในวันเทศกาลตรุษจีนบ้างแล้ว แม้ว่าเขาจะยังหลงไปตามประเพณีนิยม แต่ก็ยังสามารถลดการเบียดเบียนลงได้ ทั้งยังไม่เป็นที่ครหาของคนหมู่มาก

เราหลงผิดกันมานานนับพันปีแล้ว ทำบาปบูชาหวังจะได้บุญ ได้กุศล ได้สิ่งดี เป็นความยินดีบนชีวิต บนกองเลือด บนความทรมาน บนความเจ็บปวด บนความเศร้าหมอง สิ่งนั้นดีจริงอย่างนั้นหรือ บรรพบุรุษจะยินดีที่เราทำบาปจริงหรือ ถ้าเราไปทำร้ายสัตว์ ไปทุบตีสัตว์พ่อแม่ยังดุด่าว่าเราใจอำมหิตเลยใช่ไหม ทีนี้เราไปส่งเสริมการฆ่าสัตว์ ไปซื้อสัตว์ตายมาบูชาท่าน เราหวังจริงๆหรือว่าท่านจะยินดีต่อสิ่งนั้น

การกินเจของชาวไทยเชื้อสายจีนนี่แหละ ที่จะสามารถเปลี่ยนโลกได้ เปลี่ยนโลกที่เบียดเบียนกันและกันมาเป็นโลกที่เมตตาต่อกัน แม้ว่าการกินเจจะมีอยู่แค่ในกลุ่มคนไทย แต่สิ่งนั้นเกิดเพราะคนไทยเรามีจิตใจที่เมตตา มีพระพุทธศาสนาเป็นเครื่องอาศัย เทศกาลละเว้นชีวิตสัตว์ถือศีลจึงได้เกิดขึ้นมา

ดังนั้นจึงเป็นหน้าที่ของลูกหลานชาวไทยเชื้อสายจีนทุกคนที่จะล้างบาปของบรรพบุรุษ ชี้นำกุศล ทำลายอกุศล สลายม่านหมอกแห่งความมัวเมาในประเพณีที่ไม่รู้ว่าบุญบาปอยู่ตรงไหน กุศลอกุศลเป็นอย่างไร ให้เกิดความชัดเจนว่าสิ่งไหนดี สิ่งไหนชั่ว ด้วยการปฏิบัติที่ตัวเอง เริ่มจากตัวเอง กินเจต่อเนื่องให้ได้ จากวันเป็นเดือน จากเดือนเป็นปี จากปีไปจนตลอดชีวิต

เพราะเมื่อสิ่งนั้นดี เหล่าคนผู้มีปัญญาย่อมยึดอาศัยสิ่งที่ดีเพื่อให้เกิดสิ่งดี เกิดความสุข เกิดความเจริญในชีวิต และละเว้นสิ่งที่ชั่ว เว้นขาดจากการเบียดเบียน ที่จะนำมาซึ่งบาป อกุศล ทุกข์ โทษ ภัย ผลเสีย ต่อชีวิต

เมตตาธรรมค้ำจุนโลก

เมตตา เป็นคำที่หลายคนคุ้นเคย เป็นสิ่งที่ทำให้ผู้คนรู้สึกเย็นสบายและอบอุ่นไปทั้งใจเมื่อได้รับ มีคุณค่ามากมายเมื่อเมตตาได้งอกงามและเจริญในจิตใจ ชาวมังสวิรัติมักจะใช้เมตตาเป็นตัวนำในการพาตัวเองไปสู่ชีวิตมังสวิรัติ เพื่อเป็นแรงผลักดันให้ตัวเองได้ลด ละ เลิก การเบียดเบียนได้

เมตตากับผู้เริ่มต้นกินมังสวิรัติ

เมตตา สำหรับผู้เริ่มต้นกินมังสวิรัตินั้น การที่เราจะพัฒนาเมตตาได้นั้น เราควรจะเรียนรู้ว่าสัตว์ที่มาเป็นอาหารของเรานั้น เกิดมาทำไม ใช้ชีวิตแบบใด และจากโลกนี้ไปอย่างไร มีสื่อมากมายที่ทำให้เราเห็นความจริงของชีวิตเหล่านั้น หลายคนอาจจะไม่เคยเห็นภาพ ไม่เคยรับรู้ข้อมูล แต่เมื่อได้รู้แล้วก็รู้สึกสงสาร เห็นใจ สลด หดหู่ ฯลฯ ใจที่มีเมตตาจะเริ่มเจริญงอกงามขึ้นในช่วงนี้ และเมื่อรู้สึกสงสารแล้วก็เริ่มอยากจะช่วยเหลือ เริ่มที่จะรู้สึกว่าไม่อยากเบียดเบียน จึงเริ่มสนใจเข้าสู่การกินมังสวิรัติ อันคือ “ความกรุณา“

ผู้คนมากมาย ที่รับรู้ความโหดร้าย ความทรมานในกระบวนการอุตสาหกรรมผลิตเนื้อสัตว์ แม้จะมีจิตเมตตา แต่ก็ยังมีไม่มากพอที่จะทำให้เกิดกรุณา คือลงมือทำเพื่อลดการเบียดเบียน เริ่มเปลี่ยนแปลงชีวิตของตัวเองมาสู่การ ลด ละ เลิก เนื้อสัตว์ มาลดเนื้อกินผัก การจะช่วยลดการเบียดเบียนเหล่านั้น จำเป็นต้องมีเมตตาและกรุณาที่มีกำลังมากพอที่จะไปตัดความอยากเสพเนื้อสัตว์

ความอยากเสพ คือ ความหลงติด หลงยึด หลงผิดไปว่า ถ้าฉันได้สิ่งนี้มาฉันจะมีความสุข ถ้าฉันได้กินฉันจะอร่อย ทั้งหมดนี้คือ “ กิเลส ” ที่สร้างความสุขลวง สร้างรสอร่อยขึ้นมา การออกจากสภาพติดยึดเหล่านี้ต้องใช้เมตตาและกรุณา คือความรักความเห็นใจต่อสัตว์โลก และลงมือปฏิบัติเพื่อช่วยลดการเบียดเบียนชีวิตของเขา และยังใช้ความเกลียดสิ่งที่ชั่ว อันคือความโหดร้าย ทารุณ การเบียดเบียนต่างๆ เข้ามาเสริมความยึดดีในจิตใจเพื่อการออกจากนรกของการเสพ

การจะก้าวเข้าสู่ชีวิตนักมังสวิรัติได้ จำเป็นต้องใช้ “ความพยายาม ” มากกว่าการเจริญเมตตาและกรุณา คือต้องพิจารณาทุกข์ โทษ ภัย ผลเสีย จากการไปเสพเนื้อสัตว์ พร้อมทั้งพิจารณาประโยชน์จากการเลิกเสพเนื้อสัตว์ ในด้านสุขภาพ การเงิน เวลา สังคม กรรมและผลของกรรม ฯลฯ และพิจารณาหลักธรรมข้ออื่นๆประกอบไปด้วย เช่น ไตรลักษณ์ คือ ความไม่เที่ยงของอาการอยากเสพเนื้อสัตว์ ความเป็นทุกข์จากการเสพหรือไม่ได้เสพเนื้อสัตว์ ความไม่มีตัวตนแก่นสารสาระแท้ใดๆในการเสพเนื้อสัตว์ ก็จะสามารถทำให้ผู้กินมังสวิรัติมือใหม่ พัฒนาไปเป็นผู้ที่สามารถกินมังสวิรัติอย่างเป็นสุขและยั่งยืนได้

เมื่อพัฒนาจนเต็มที่จะพบว่า แม้จะกลับไปกินเนื้อสัตว์ก็จะไม่มีความสุขจากการเสพเหมือนเดิม ความอร่อยจากเนื้อสัตว์ที่เคยมีจะหายไป เหลือแต่ความอร่อยจากรสชาติที่ปรุงแต่งขึ้นมา แต่จะได้ความสุขจากการไม่เสพขึ้นมาแทน  นักมังสวิรัติที่ไม่สามารถลด ละ เลิก ความอยากเสพ หรือ กามสุขลิกะ อันคือความสุดโต่งไปในด้านของการเสพ (กิเลสในมุมเสพวัตถุ) จะไม่สามารถกินมังสวิรัติได้ยั่งยืน แม้จะกินมานาน 30-40 ปี ก็มีโอกาสกลับไปกินเนื้อสัตว์ได้อยู่ เพราะความอยากยังไม่ตาย กิเลสที่มีจะแค่ถูกกดข่ม ถูกลืมไป แต่กิเลสจะแอบพัฒนาตัวเองอยู่อย่างเงียบๆ และส่งผลออกมาในภายหลัง ในลักษณะที่เรียกว่า “ตบะแตก”

ดังนั้นจำนวนปีหรือช่วงเวลาที่ลด ละ เลิก ได้ ไม่ใช่ตัวยืนยันว่าเราจะออกจาก ความอยากเสพได้ หากเรามุ่งเป้าหมายว่าจะเมตตาสัตว์โลก ลดการเบียดเบียน ความอยากเสพเป็นรากของกิเลสที่ต้องกำจัดให้หมดสิ้นไป ไม่อย่างนั้นแล้วเราก็จะเป็นตัวอย่างของนักมังสวิรัติที่ไม่ดี ปากก็บอกคนอื่นว่ากินมังสวิรัติ แต่แล้วเวลาเผลอก็แอบไปกินเนื้อสัตว์ หรือไม่ก็กดข่มจนสุดท้ายก็ตบะแตกไปกินเนื้อสัตว์ จึงเกิดมีคำถามจากผู้คนทั่วไปว่ากินมังสวิรัติแล้วดีอย่างไร? กินแล้วทรมานจากความอยากแล้วมันดีอย่างไร? แล้วชาวมังสวิรัติจะตอบเขาได้อย่างไร ในเมื่อตัวเองก็ยังทำไม่ได้ ลดความอยากยังไม่ได้เลย

พระพุทธเจ้าตรัสว่า “ พึงตั้งตนอยู่ในคุณอันสมควรก่อน และค่อยพร่ำสอนผู้อื่นภายหลังจักไม่มัวหมอง ” ดังนั้นนักมังสวิรัติ พึงระวังไว้ด้วยว่าเรานี่แหละคือตัวอย่างของคนกินมังสวิรัติ แม้เราจะไม่ได้บอกใครว่ากินมังสวิรัติดีอย่างไร แต่เขาจะเรียนรู้ได้เองจากการสังเกตวิถีชีวิตของเรา คือ การสอนโดยที่ไม่ต้องเอ่ยปากสอน

เมตตาสำหรับนักมังสวิรัติ

ชาวมังสวิรัติที่สามารถกินมังสวิรัติได้ตลอด แม้จะต้องไปอยู่ที่ต่างถิ่น ในสถานที่ที่ไม่คุ้นเคย ไม่ว่าจะอยู่ในสถานการณ์ไหนก็สามารถรักษาศีลไว้ได้ไม่ขาด มีศิลปะในการเลี่ยงกินเนื้อสัตว์ หรือผู้ผ่านด่านความอยากเสพเนื้อสัตว์มาแล้ว มีเมตตากรุณากับเหล่าสัตว์ผู้ที่เคยเป็นอาหาร มีความสุขแม้ว่าจะไม่ได้เสพเนื้อสัตว์เหมือนอย่างเคย

แต่ก็มักจะมาติดนรกอีกตัวคือ ความยึดดี ถือดี …เมื่อเมตตาไม่ได้เจริญครอบคลุมไปถึงเพื่อนมนุษย์ที่ยังมีกิเลส คนที่เขายังไม่เข้าใจถึงทุกข์ โทษ ภัย ผลเสียของการเบียดเบียนชีวิตอื่น ก็มักจะไปเพ่งโทษคนที่ยังกินเนื้อสัตว์ ว่าจิตใจไม่ดี ไม่เมตตา ไม่กรุณา ต่างๆนาๆ จนทำให้ตัวเองเกิดความทุกข์

ลักษณะอาการ คือ เมื่อเห็นคนกินมังสวิรัติก็จะยินดี ดีใจ มีจิตมุทิตากับเขาได้โดยมีแต่ความสุข แต่เมื่อเห็นคนที่ยังกินเนื้อสัตว์ หรือแม้แต่เห็นคนที่กินมังสวิรัติไปกินเนื้อสัตว์ กลับไม่สามารถที่จะทำใจให้ยินดีกับสิ่งที่เห็นหรือรับรู้ได้ จึงยินร้าย ขุ่นมัว ไม่พอใจ เพ่งโทษ ถ้าอาการหนักขึ้นมาก็อาจจะมีคำพูด ลีลาท่าทาง หรือการสื่อสารที่แสดงอาการไม่พอใจออกมา ทั้งหมดนี้เป็นอาการของคนติดดี ยึดดี ถือดี เป็น “นรกของคนดี” เป็นคนดีที่ไม่มีใครอยากอยู่ใกล้ เพราะมีแต่ความกดดัน จึงเป็นคนดีที่ไม่มีใครต้องการ สะสมแต่ “อัตตา” พอกพูนจนเกิดความทุกข์ทั้งตนเองและคนอื่น

เราใช้ อัตตา หรือการยึดดี ถือดี ในการก้าวข้าม ความอยากเสพเนื้อสัตว์มา แต่ในตอนสุดท้ายก็ต้องทำลายอัตตา คือความยึดดี ถือดี เหล่านั้นทิ้งด้วย “ อุเบกขา ” หรือการปล่อยวาง

เมื่อเรามีอัตตา เราจะอยากเสพดีจากคนอื่น คือ แต่ก่อนเราเคยอยากเสพเนื้อสัตว์ แต่พอหลุดจากการเสพเนื้อสัตว์ เราก็มาติดดี หลงว่าต้องเลิกเสพเนื้อสัตว์จึงจะดี จึงกลายเป็นอยากให้คนอื่นทำดีอย่างเรา ทำอย่างที่ใจเราคิด ทำอย่างที่เราทำได้ พอเขาทำไม่ได้อย่างใจเรา เราก็ทุกข์ ใครทำผิดกฎ ใครมาว่าคนกินมังสวิรัติ เราก็ทุกข์ ทั้งหมดนี่เป็นอาการอยากเสพสิ่งที่ดีจากคนอื่น เกิดดีสมใจจึงจะเป็นสุข ไม่เกิดดีสมใจก็เป็นทุกข์

ถ้ามาถึงตรงนี้ต้อง พิจารณาความจริง ตามความเป็นจริง เพื่อปล่อยวาง “ความยึดมั่นถือมั่น”  คือ ให้เมตตาขยายไปถึงเพื่อนมนุษย์ที่ยังมีกิเลส การที่เขายังเสพติดเนื้อสัตว์เพราะเขายังมีกิเลส เหมือนอย่างที่เราเคยมีเมื่อก่อน เขาจำเป็นต้องใช้เวลาเรียนรู้กิเลสอีกนานจนกว่าจะถึงที่สุดแห่งทุกข์ ให้เข้าใจว่าสัตว์โลกย่อมเป็นไปตามกรรม การที่สัตว์เหล่านั้นถูกฆ่าเพื่อกินก็เป็นกรรมที่พวกเขาทำมาเอง ถ้าพวกเขาไม่เคยเบียดเบียนก็ไม่มีทางที่จะถูกเบียดเบียน เราไปห้ามกรรมเหล่านั้นไม่ได้ เพราะกรรมเป็นของใครของมัน ”ไม่มีสิ่งใดที่พวกเขาได้รับโดยที่เขาไม่ได้ทำมา สิ่งที่พวกเขาได้รับคือสิ่งที่เขาทำมาแล้วทั้งนั้น” เป็นสัจจะที่ใช้พิจารณาความจริงได้ตลอดกาล

หากชาวมังสวิรัติมีโอกาสที่จะแบ่งปันประสบการณ์เกี่ยวกับชีวิตมังสวิรัติ เราทำได้เพียงแค่ให้ข้อมูลตามความเป็นจริง แต่ไม่ต้องใส่ความโกรธ ใส่การเปรียบเทียบ ใส่การยกตนข่มคนอื่น ใส่ความยึดดีถือดีลงไป เพราะแม้เราจะเป็นกินมังสวิรัติได้อย่างบริสุทธิ์ แต่ถ้ายังไม่สามารถเมตตาคนอื่นได้ ก็ยังมีโอกาสที่จะปล่อยคำพูดที่เหน็บแนม ดูถูก เหยียดหยัน ประณาม กดดัน ฯลฯ ซึ่งก็คงยากที่จะสร้างชาวมังสวิรัติเพิ่มได้ เพราะการสื่อสารที่มีอัตตาปน ผู้รับฟังจะสามารถรู้สึกได้ เช่น ไม่ระรื่นหู ไม่สบายใจที่จะฟัง ฟังแล้วอึดอัด กดดัน ฯลฯ แม้โดยรวมจะดูเป็นการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพ คำพูดสวยหรู เข้าถึงคนจำนวนมาก แต่ก็เป็นเหตุทำให้การสื่อสารเหล่านั้นไร้ประสิทธิผลคือ เขาก็พูดดีนะ แต่รู้สึกว่าไม่อยากรับฟัง

เมื่อเราพิจารณาตามความเป็นจริง เข้าใจเหตุปัจจัยของการเกิดสิ่งต่างๆด้วยปัญญาแล้ว จึงจะสามารถปล่อยวางความอยากเสพและความยึดดี ถือดี ทั้งหมดได้ กลายเป็นคนที่มีประสิทธิภาพและประสิทธิผล สื่อสารด้วยเมตตา ไม่มีอัตตาปน มีความกรุณาต่อสัตว์ทั้งหลาย มีมุทิตาจิตได้ในทุกๆสถานการณ์ เมื่อได้ทำดีอย่างเต็มที่แล้ว แต่ผลอาจจะไม่เกิดดีตามที่ทำก็สามารถปล่อยวางทุกอย่างด้วยใจที่เป็นสุข

คำว่า “ปล่อยวาง” ไม่ใช่ “วางเฉย” ไม่ได้ละทิ้งหน้าที่ในการนำเสนอประสบการณ์หรือข้อมูลเกี่ยวกับการกินมังสวิรัติแก่เพื่อนมนุษย์ แต่หมายถึง ปล่อยวางความยึดมั่นถือมั่น ว่าดีต้องเกิด เกิดดีจึงจะเป็นสุข ไม่เกิดดีแล้วทุกข์ งานเผยแพร่ข้อมูลมังสวิรัตินั้นยังทำอยู่เหมือนเดิม แต่ความทุกข์ในงานนั้นหายไป เพราะชาวมังสวิรัติได้กำจัดอัตตา คือความยึดดี ถือดี อันเป็นรากเหง้าแห่งกิเลสสิ้นไปแล้ว

เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา ค้ำจุนโลก

ดังจะเห็นได้ว่า ความเมตตาอย่างเดียวนั้น ไม่เพียงพอที่จะสร้างสรรค์สิ่งดีงามที่ยิ่งใหญ่ได้ จึงจำเป็นต้องเรียนรู้และพัฒนาไปให้ถึงที่สุดแห่งพรหมวิหาร ๔ อันเป็นที่ตั้งแห่งความผาสุกที่ควรสร้าง พัฒนา ขยายขอบเขตให้เจริญยิ่งๆขึ้นไป